Ba người cùng đi, ắt có một người là thầy ta

 

“Ba người cùng đi, ắt có một người là thầy ta” – lời dạy của Khổng Phu Tử nhắc ta sống khiêm cung, học từ người, sửa ở mình. Giữa đời sống vội, lời xưa ấy vẫn soi sáng như sao Bắc Đẩu, dẫn lối cho kẻ biết nhìn, biết nghĩ, biết trưởng thành.

Trong cuộc nhân sinh, người khôn ngoan không phải là kẻ biết hết mọi điều, mà là kẻ biết học ở mọi nơi. Lòng học đạo, vốn khởi từ sự khiêm cung. Trong lời dạy của Khổng Phu Tử, có một câu kim ngôn sáng lặng như sao đêm:

“三人行，必有我師焉。”

Tam nhân hành, tất hữu ngã sư yên.

Ba người cùng đi, ắt có một người là thầy ta.

Một câu ít lời mà nhiều nghĩa. Chứa đựng cả một phép xử thế, một cách sống làm người.

Câu ấy được chép trong thiên Thuật Nhi của Luận Ngữ, ghi lại lời nói của bậc hiền triết thời Xuân Thu. Nguyên văn là:

子曰：三人行，必有我師焉。擇其善者而從之，其不善者而改之。

Khổng Tử nói: Ba người cùng đi, ắt có một người là thầy ta. Chọn điều hay của họ mà học theo, điều chưa hay thì sửa lấy mình.

Người xưa không lấy sự tài giỏi làm điều để tự mãn. Càng học, càng thấy mình còn kém. Càng biết, càng thấy thiên hạ còn nhiều điều cần xét lại. “Thầy” ở đây, chẳng hệ ở chức tước hay học vị, mà ở chỗ có điều đáng để ta học.

Người nông phu ngoài ruộng có thể dạy ta sự bền lòng.

Người buôn bán nhỏ dạy ta phép xử sự ngay thật.

Một đứa trẻ thơ – bằng đôi mắt đầu đời – nhắc ta nhớ lòng thành tín.

Người giao hàng giữa phố – dạy ta cách nhẫn nại giữa dòng xe chật chội.

Người bán hàng trực tuyến – dạy ta cách giữ chừng mực và nhã nhặn khi trao đổi.

Sự học, như nước chảy. Không phân nguồn lớn nhỏ. Miễn là có thể gột rửa tâm linh, thì đều đáng quý.

Song muốn học từ người khác, trước hết phải tập nhìn họ bằng con mắt bình đẳng. Thứ cản trở ta học nhiều nhất, chính là lòng kiêu mạn. Không vì họ ít học mà khinh. Không vì họ quê mùa mà lánh. Không vì họ khác mình mà khước từ.

Khi ta dám nhận rằng mình còn dở, còn thiếu sót, thì mắt ta mới mở. Khi biết soi mình trong gương người khác, lòng ta mới sáng. Một ánh nhìn. Một cách nói. Một cách hành xử – tất cả đều có thể là bài học, nếu ta chịu dừng lại để suy ngẫm.

Bậc thầy thật sự, không phải là người giỏi nhất. Mà là người biết quan sát với thiện ý. Biết học từ điều nhỏ, giữ lòng không tự cao.

Khổng Tử chẳng khuyên ta chỉ học điều hay. Người dạy: thấy cái dở nơi người khác mà sửa mình – ấy mới là trí lớn.

Người hấp tấp – là tấm gương để ta rèn sự điềm đạm.

Kẻ gian trá – khiến ta nhớ giữ lòng ngay thẳng.

Kẻ hay phô trương trên mạng xã hội – khiến ta trân trọng sự giản dị.

Người thường than vãn trong những cuộc trò chuyện – khiến ta chọn cách giải quyết thay vì oán trách.

Đó là học qua người – mà thật ra là học để soi lại chính mình. Một thứ học không từ ngoài vào, mà từ trong phát khởi. Là sự tự tỉnh. Là sự tự trị.

Ngày nay, kiến thức đổi thay từng ngày, từng giờ – như nước chảy qua tay, nắm không khéo thì trôi mất cả điều cần nhớ. Người ta gặp nhau qua màn hình nhiều hơn mặt đối mặt. Ta có hàng trăm khoá học, hàng chục nền tảng, vô số điều để biết – nhưng chẳng mấy ai chịu dừng lại mà ngẫm một điều cho thật chín.

Tinh thần “Tam nhân hành, tất hữu ngã sư yên” – không chỉ là lời cổ. Đó là ánh đèn soi cho người sống giữa thời hiện đại. Một cách học suốt đời. Một lối sống không kiêu mạn. Một trí tuệ biết cảm thông và điều chỉnh chính mình.

Người biết học là người không ngừng nhìn, nghĩ và sửa mình.

Mỗi người bước qua đời ta – là một trang sách.

Điều hay – ta học.

Điều dở – ta xét.

Dù là gặp ngoài phố hay trên mạng, dù là lời nói hay hành vi – nếu ta có mắt để thấy và lòng để học – thì họ đều có thể là thầy ta.

Ấy là cách một người bình thường cũng có thể trở nên phi thường.

Học không vì danh, mà để lòng được sáng.

Sống chẳng cốt hơn người, chỉ mong thắng được chính mình hôm qua.

Share: