Người xưa có câu:
“Khuyên người chớ ăn cá diếc tháng Ba,
Vạn ngàn cá con đang trong bụng mẹ.
Khuyên người chớ săn chim xuân,
Chim non trong tổ đợi mẹ về.
Khuyên người chớ ăn ếch mùa xuân,
Trăm ngàn sinh mệnh còn trong bụng.”
“Khuyên người chớ săn chim xuân, chim non trong tổ đợi mẹ về.” – Mùa xuân không được săn bắn chim, vì chim non còn đang chờ mẹ về mớm mồi. Nếu chim mẹ bị giết, chim con sẽ chết đói trong tổ, vô cùng thảm thương. “Khuyên người chớ ăn ếch mùa xuân, trăm ngàn sinh mệnh còn trong bụng” và “Khuyên người chớ ăn cá diếc tháng Ba, vạn ngàn cá con đang trong bụng mẹ” cũng mang ý nghĩa tương tự. Mùa xuân là thời điểm sinh sôi, nếu giết một sinh mệnh tức là giết đi hàng ngàn, hàng vạn sinh mệnh.
Mùa xuân, sinh mà không sát, ban mà không đoạt, thưởng mà không phạt.
Nguyên lý “Thiên nhân hợp nhất” trong văn hóa Việt Nam có liên hệ mật thiết với quy luật tự nhiên. Yêu thương trời đất, hành thiện giữa nhân gian; tình yêu thương là sự bảo hộ từ bi, là lòng bố thí vô lượng.
⸻
Quan Niệm Vạn Vật Bình Đẳng Trong Đạo Gia
Trong các học thuyết thời Tiên Tần, chỉ riêng Đạo gia có quan điểm khác biệt. Dựa trên tư tưởng “Đạo” của Lão Tử, “Đại Đạo” đối đãi vạn vật một cách công bằng. Đạo gia cũng cho rằng, con người chỉ là một phần bình thường của vạn vật, không hề cao quý hơn vạn vật khác. Do đó, con người không phải trung tâm của trời đất, mà giữa người và vạn vật đều bình đẳng. Quan niệm này đối lập với tư tưởng của Nho gia, vốn cho rằng con người cao quý hơn muôn loài. Đây là sự khác biệt lớn giữa Nho và Đạo trong việc định vị con người giữa trời đất, phản ánh hai thái độ khác nhau của triết học cổ đại đối với mối quan hệ giữa con người và tự nhiên.
Lão Tử tuy ít bàn trực tiếp về cách con người nên đối đãi với vạn vật, nhưng từ nguyên lý “Đạo pháp tự nhiên”, có thể thấy rõ rằng vạn vật trước “Đại Đạo” đều bình đẳng, con người không hề vượt trội hơn vạn vật. Quan điểm này được kế thừa và phát triển trong tư tưởng của Trang Tử:
“Lấy Đạo mà nhìn thì vạn vật không có cao thấp quý tiện.”
Đạo gia cho rằng sinh mệnh con người đến từ tự nhiên, con người là một phần của sự sống trong tự nhiên, nên cần sống hòa hợp với tự nhiên, duy trì sự cân bằng và an bình của toàn bộ thế giới tự nhiên. Đạo gia khuyên răn con người tuân theo quy luật tự nhiên, bảo vệ môi trường, tiết kiệm tài nguyên, duy trì cân bằng sinh thái, vì đó là nền tảng thiết yếu cho sự tồn tại và phát triển bền vững của nhân loại.
Theo Đạo gia:
“Mọi sinh linh hữu tình, dù là súc vật, cây cối hay đá sỏi, đều có Đạo tính.”
Mối quan hệ giữa con người và thiên nhiên là sự hòa hợp mật thiết, vạn vật đều do Đạo sinh hóa biến đổi mà thành, không hề có sự phân biệt cao thấp quý tiện. Chỉ khi con người thuận theo tự nhiên thì vạn vật mới có thể cùng sinh cùng vinh, thế giới mới có thể phát triển hài hòa.
Trong Trang Tử, có câu:
“Lấy Đạo mà nhìn, vạn vật không có cao thấp.
Lấy vật mà nhìn, mỗi vật đều tự cho mình là quý, còn vật khác là tiện.”
Kinh điển Đạo gia như Tây Thăng Kinh dạy rằng:
“Đạo không chỉ thuộc về riêng ta, vạn vật đều có Đạo.”
Đạo sĩ Thành Huyền Anh thời Đường nói:
“Đại Đạo tự nhiên, tạo vật đều bình đẳng.”
Thái Bình Kinh viết:
“Trời đất và ta cùng một cội rễ, vạn vật và ta cùng một thể.”
Đạo gia còn cho rằng, vì nhất nguyên khí của vũ trụ tồn tại trong mọi sự vận hành của tự nhiên, nên vạn vật cũng có linh tính như con người. Tổ sư Cát Hồng từng nói:
“Núi sông, cây cỏ, giếng nước, bếp lò đều có tinh khí. Con người có hồn phách, huống hồ là vạn vật to lớn trong trời đất, lẽ nào lại không có linh khí?”
Điều này cũng giống như lời kinh Đạo giáo:
“Khí có tất có tinh, tinh cực tất có linh, linh cực tất có thần.”
⸻
Bảo Vệ Tự Nhiên - Triết Lý Tu Đạo Của Đạo Gia
Từ xa xưa, Đạo gia luôn đề xướng lối sống “phản phác” (trở về sự giản dị nguyên sơ), “kiệm ước”, xem đó là cách bảo vệ môi trường và tiết kiệm tài nguyên thiên nhiên. Đối với người tu hành, Đạo gia càng nhấn mạnh việc hòa hợp với tự nhiên, không được tổn hại hay làm xáo trộn sinh linh trong thiên nhiên.
Lão Tử - vị tổ sư của Đạo gia, từng nói:
“Vạn vật quy về mà không làm chủ.” (Đạo Đức Kinh - chương 34)
Trang Tử cũng viết:
“Trời đất và ta cùng sinh, vạn vật và ta là một.” (Tề Vật Luận)
“Cùng vạn vật hợp thành một thể.” (Tiêu Dao Du)
“Thời đại đạo đức chân chính, con người cùng chung sống với muông thú, vạn vật cùng tồn tại.” (Mã Đề)
Kinh điển Đạo giáo như Thái Bình Kinh đề xướng tư tưởng:
“Trời đất hài hòa đồng tâm, cùng sinh dưỡng vạn vật.”
Tổ sư Cát Hồng cũng nhấn mạnh ý thức bình đẳng của vạn vật. Theo Đạo giáo, thông qua tu luyện, con người có thể đạt đến cảnh giới “trường sinh cửu thị” (sống lâu bền vững), thậm chí “nhục thể thành tiên” (thành tiên khi còn sống). Đây chính là cảnh giới hợp nhất với thiên nhiên, đạt đến sự hòa hợp tuyệt đối với vạn vật.
Trong Đạo giáo, “Từ” (lòng từ bi) đứng đầu trong Tam Bảo (Ba bảo vật quý giá trong Đạo Đức Kinh). Thái Thượng Lão Quân cho rằng:
“Trời muốn cứu vạn vật, dùng lòng từ bi để bảo hộ.”
Kinh điển Đạo giáo như Thái Thượng Động Chân Trí Tuệ Thượng Phẩm Đại Giới dạy rằng:
“Thường hành từ tâm, cứu độ muôn loài, phóng sinh giải nạn.”
Văn Độ Nhân Kinh viết:
“Đồng lòng từ ái, dù khác cốt cũng như ruột thịt; nước an dân giàu, thái bình vui vẻ.”
Đạo gia từ xưa đến nay luôn đề cao lòng nhân ái, phản đối việc sát sinh bừa bãi, xem đó là một phần trong sự tu dưỡng bản thân. Đạo giáo chủ trương vạn vật bình đẳng, chung sống hài hòa, cùng phát triển, vì con người cũng chỉ là một phần của vũ trụ, không có sự phân biệt cao thấp.
Phúc Sinh Vô Lượng Thiên Tôn!
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét